Mobbing işyerinde bir işçiye yöneltilen, işveren veya diğer işçiler tarafından tekrarlanan ve sistematik saldırılar şeklinde uygulanan, kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama gibi düşmanca davranışlarla ortaya çıkan psikolojik bir terör biçimidir. Mobbingden söz edilebilmesi için davranışların sistematik olması, bu davranışların birbirleriyle bağlantılı olması, bu davranışların yöneltildiği kişinin genel kişilik hakkını, onurunu veya sağlığını ihlal eden bir boyuta ulaşmış olması, bu davranışların yıldırma, güçlük çıkarma ve ayrımcılığa hizmet etmesi gerekmektedir.
Mobbinge uğrayan kişi suçluluk, başarısızlık duygusu, sinirlilik, kendini suçlama, yanlızlık ve çalışabilirliğinin ketlendiğini hisseder. Kendini ve karşı tarafı cezalandırma isteği ve hatta intihar etmeyi düşünebilir. Ayrıca, uyku bozuklukları, iştahın artması veya azalması, kilo kaybı veya azalması, sebepsiz başağrısı ve mide problemleri gibi somatik bozukluklar, yorgunluk, bitkinlik ve ağlama nöbetleri gibi fiziksel sorunlar da yaşayabilir.
Türkiye’de mobbing ilk defa Ankara 8. İş Mahkemesi’nin 20 Aralık 2006 tarihli 2006/625 nolu kararında tanımlanmıştır. Tanıma göre mobbing “işverinde bireylere üstleri, eşit düzeyde olanlar ya da astları tarafındam sistematik biçimde uygulanan her türlü kötü muamele, tehdit, şiddet, aşağılama vb…davranışları içermektedir”. Türkiye’de mobbing hakkında tek, derli toplu bir yasal mevzuat bulunmamaktadır. Türkiye’de mobbing’e dair yasal düzenleme Anayasa madde 18’de bulunan zorla çalıştırma ve angarya yasağı, Anayasa madde 49’da bulunan çalışma hakkı, İş Kanunu’nda belirtilen işçinin korunması ve gözeltilmesi borcu, eşit davranma borcu (madde 5) ve iş sözleşmesinin geçerli bir sebebe dayandırılma zorunluluğu (madde 18), Borçlar Kanunu’nda işçinin kişiliğinin korunması (madde 417) ve haksız fiil tanımıyla (madde 49), Medeni Kanun’da belirtilen dürüst davranma ilkesi (madde 2), İşyerinde Psikolojik Tacizin (mobbing) Önlenmesi 19 Mart 2011 tarihli Başbakanlık Genelgesi ve TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitili Komisyonu raporu üzerinden var olmaktadır.
Mobbing’e uğradığınızda; Alo 170’i arayabilirsiniz. Alo 170 Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi tarafından çalılşanlara psikologlar tarafından yardım ve destek verme çalışmalarını yürütür. İl Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne başvurabilirsiniz. İl Bölge Çalışma Müdürlüğü mobbing’i teftiş eder ve raporlama yapar. Dava sürecinde mobbing’e maruz kalanın ıspat yükümlülüğü olduğundan mobbing’i raporlayan belgeler çok büyük önem taşır. Email, günlük, adli tıptan alınan raporlar vb. belgeler mobbing’in varlığını kanıtlamada önemli rol oynar. Bu yüzden mobbingi uygulayan kişiden gelen varsa emailleri tutmanız, hissettiklerinizi yazmanız ya da size tanıklık yapabilecek arkadaşlarınızla paylaşmanız, mobbing’i kanıtlayacak herhangi bir belgeyi saklamanız önerilir.
Mobbing’e maruz kalan kişi İş Kanunu madde 83’de belirtildiği üzere varsa çalıştığı yerin iş sağlığı ve güvenliği kuruluna yoksa işveren ya da işveren vekiline durumun tespiti ve gereken tedbirlerin alınması için başvurabilir, yazılı cevap talep edebilir. Mobbing tespit edilirse gereken tedbirler alınıncaya kadar ücret ve diğer hakları işlemeye devam ederek çalışmayabilir. Yazılı cevabın sonuçu ne olursa olsun dava süreci için önemli bir belge oluşturacaktır.
Mobbing’e maruz kalan kişi İş Kanunu madde 24’de yer aldığı üzere iş sözleşmesini haklı olarak fes edebilir. İşveren çalışanların iş sağlığını ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğundan (Borçlar Kanunu madde 417 ve İş kanunu madde 105) mobbing’e uğrayan kişi iş sözleşmesine aykırılık nedeniyle işverene maddi ve manevi tazminat davası açabilir. İşveren tarafından uygulanan mobbing İş Kanunu madde 5’de yer alan eşit davranma ilkesinin (ayrımcılık yasağı) ihlali anlamına gelmektedir. Bu nedenle işveren tarafından mobbing’e uğrayan kişi ayrımcılık tazminatı da talep edebilir.
Bunlara ek olarak, mobbing beraberinde bir çok suçu da getirir. Mobbing kapsamında maruz kalınan cinsel saldırı, taciz, kasten yaralama, intihara yönlendirme, hakaret, cebir, eziyet vb. bir çok suça dair ayrıca dava süreci başlatılabilir. Mobbing konusunda çalışan Mobbing ile Mücadele Derneği ile iletişime geçip danışma alabilirsiniz.
Mobbing yukarıda da belirtildiği üzere psikolojik şiddet biçimidir. Ancak mobbing cinsel tacizi de getirebilir. Sistematik olarak psikolojik şiddete maruz kalan kişi, psikolojik şiddeti uygulayan aynı kişi tarafından cinsel tacize de uğrayabilir. Bu gibi durumlarda cinsel taciz davalarında aranan kişinin rızası, bu tür davalarda aranmaz.
