Kadının Ekonomi Tanımı ve Ekonomiye Katılımı Çalıştayı
Diyarbakır’da Demokratik Özgür Kadın Hareketi ve DTK Kadın Ekonomi Komitesi tarafından 12 Eylül’de düzenlenen Kadının Ekonomi Tanımı ve Ekonomiye Katılım Biçimleri isimli çalıştaya katıldık. Dört oturumdan oluşan çalıştayda, bölgenin değişik yerlerinden ve kadın örgütlerinden kadınların katılımıyla yaklaşık 60 kişi bulundu.
Çalıştayın ilk oturumunda kolaylaştırıcılığı Diyarbakır Kadın Akademisi’nden Figen Aras yürüttü. Aras, kadınların tarihsel süreç içinde ekonomiden nasıl dışlandığına değinirken, toplantıda bir alternatif model olarak komünal ekonominin kadınların deneyiminden yola çıkarak tartışılacağını ifade etti. Tartışma, Boğaziçi Üniversitesi’nden Şemsa Özar’ın kısa sunumuyla başladı. Özar, kadınların görünen ekonomiden dışlanırken görünmeyen ekonomi içinde daima var olduğunu belirtti. Kadının üretime, istihdama katılımının illa da bankada çalışmak, yönetici olmak, vs. yoluyla olmadığını söyleyen Özar; kadın emeğini kapitalizmin, erkek egemenliğinin dayattığı çerçeve içerisinde düşünmemek gerektiğini belirtti. Özar ayrıca, sadece alternatif modeller üretmek üzerine düşünmek değil, var olan kapitalist düzen içindeki iş yerlerini de demokratikleştirmek, dönüştürmek gerektiğini vurguladı.
Ardından söz alan kadınlar, hem kendi deneyimlerinden hem de çalışma yürüttükleri şehir ya da bölgelerde kadınların çalışma yaşamında karşılaştığı sorunlardan, kadın emeğinin sömürülmesinden örnekler vererek tartışmayı devam ettirdi. Tekstil sektöründeki çalışma koşulları, mevsimlik tarım işçisi kadınların durumu, kadın kooperatiflerinden örnekler, mikro-kredilerin yarattığı durum, ev içi emeğin görünmez oluşu dile getirilen konular arasındaydı. Bağlar Kadın Kooperatifi’nden Saniye Varlı, Diyarbakır/ Bağlar’da sadece kadınlar için kurulan Jiyan Semt Pazarı deneyimini aktardı.
İkinci oturum Yurdusev Özsekmenler’in kolaylaştırıcılığında yapıldı. Yerel yönetimler, kentleşme süreçleri ve toplumsal cinsiyete duyarlı bütçe ile ilgili Özgün Akduran ve Besime Şenin sunumlarının ardından konu tartışmaya açıldı. Kürdistan’da çeşitli il ve ilçelerde belediye başkanlığı yapmış ve yapmakta olan kadınlar deneyimlerini aktardı. Eski Nusaybin Belediye Eşbaşkanı Ayşe Gökkan, şehir merkezinin 90 bin nüfuslu olduğu, işsizliğin % 87 olduğu ve bir tek fabrikanın olmadığı Nusaybin’de kimsenin aç olmadığını; çünkü herkesin ekmeğini, bitkisel ve hayvansal malzemesini kendisine yetecek kadar ürettiğini belirtti. Gökkan, nelere yerel kaynak dediğini ve bunların üretiminde kadının rolünün ne olduğunu düşünmek gerektiğini ifade etti. Bölge belediyelerindeki cinsiyet kotası, kadınların özgün örgütlenmesi, kadın masaları gibi uygulamalardan bahsedildi. Kadın kentinin ne olduğu, kentin imarından bütçesine kadınların ihtiyacı ve sözünün ne kadar dahil edildiği tartışıldı.
Çalıştay, üçüncü oturumda Şemsa Özar’ın kolaylaştırıcılığında kırsal kalkınma tartışması ile devam etti. Sosyolog Neşe Özgenin kırsal alanlar ve köy tipleri üzerine yaptığı sunumun ardından kırsal kalkınma ve kadınların kırsal üretimdeki rolü, komünal ekonomi tartışmalarını da içererek değerlendirildi. Özgen, kırsal alanların/ nüfusun şu anda %12 olduğunu ama yakın zamanda %4’e düşürüleceğini ifade etti. Oturumda günümüz şartlarında kenti ve kırı birbirinden ayırmanın zorluğu vurgulanırken, Kürdistan’ın bazı bölgelerine hala kapitalizmin nüfuz etmemiş olduğuna değinildi. Kooperatifler kurmak, komünler oluşturmak ya da başka alternatif üretim ilişkileri üzerine tartışıldı. Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsünden Nurcan Baysal Tatvan/ Kavar’da 5 yıl boyunca uygulanan kırsal kalkınma çalışmasını aktardı.
Diyarbakır Milletvekili Emine Aynanın kolaylaştırıcılığını yaptığı son oturumda ise, gün boyu yürütülen tartışmalar ışığında oluşturulabilecek alternatif modeller üzerine konuşuldu. Komünal ekonomiye dair teorik tartışmaları özetleyen bir sunum yapan Ayna, bunun talep ve tüketime değil ihtiyaç ve üretime dayalı bir model olduğunu, komünal ekonominin kooperatifçilik ile karıştırılmaması gerektiğini, öncelikle komünal bilinç ve komünal yaşama inancın yerleştirilmesi gerektiğini vurguladı. Reyhan Toplu ise ise kadın kooperatiflerinin durumunu ve temel sorunlarını özetleyen bir sunum yaptı. Çalıştay raporunun, Vanda düzenlenecek Demokratik Ekonomi Konferansına taşınacağı belirtildi.
